Zadania PPS w sferze gospodarczej :: ignacydaszynskicom Daszyński Stowarzyszenie im Daszyńskiego daszynskistowarzyszenie Lewica stowarzyszeniedaszynski Ignacy Daszyński Stowarzyszenie Daszyńskiego Info PPS

Konferencja programowa PPS - 23. 11.2013

Jerzy Stefański

ZADANIA PPS W SFERZE GOSPODARCZEJ

(szkic opracowania)

Część I. Wprowadzenie - Praca i bogactwo

I. Praca tworzy bogactwo. Ludzie tworzą bogactwo. Pierwotnie ludzie żyli we wspólnotach, jak w wielkich rodzinach, pracowali, a efekt ich pracy służył wspólnocie. W miarę rozwoju sił wytwórczych pojawił się rynek, który decydował o wielkości potrzeb i ustalał wartość produkowanych bogactw. Jednocześnie chciwość i chęć dominacji powodowały, że silniejsi militarnie zniewalali ludzi i grabili posiadane i wytwarzane przez nich bogactwo. Cała historia ludzkości to walka o zawłaszczanie bogactwa i tym samym dominacja bogatych nad biednymi.

Do XVIII wieku bogactwo i władzę zdobywano ogniem i mieczem. W końcu tego wieku, w Europie pojawiły się dwie nowe wizje przyszłości – kapitalizm i socjalizm.

Kapitalizm odstępował od feudalnego przymusu fizycznego, przypisania do ziemi ale wprowadzał bezwzględny przymus ekonomiczny. W kapitalizmie pozostaje bez zmian grabież wytwarzanego bogactwa i zachowanie podziału na biednych i bogatych. Motywacją do popierania kapitalizmu jest chciwość, egoizm i dążenie do panowania człowieka nad człowiekiem, bogatego nad biednym.

Socjalizm – niezbyt rozumiany – oferował uspołecznienie bogactwa wspólnie wytworzonego, likwidację odwiecznego podziału na biednych i bogatych. Motywacją do socjalizmu jest naturalne dążenie ludzi do życia we wspólnocie, która służy wszystkim. Bogactwo w socjalizmie należy do tych, którzy je tworzą.

II. Od końca XVIII wieku feudalne zniewolenie człowieka, wraz z rozwojem przemysłu i handlu - niejako w naturalny sposób - było zastępowane wolnością osobistą człowieka i bezwzględnym przymusem ekonomicznym jaki niósł kapitalizm. Kapitalizm znalazł społeczne poparcie bo wprowadzał wiele wolności w życiu społecznym i był postępowy w stosunku do absolutyzmu władzy arystokracji i duchowieństwa. Jego wprowadzenie przyspieszyła Wielka Rewolucja Francuska i wynalazek maszyny parowej.

W kapitalizmie występują dwie podstawowe klasy społeczne: kapitaliści i ludzie żyjący z pracy. Pozostają one w stałej sprzeczności interesów i w walce o podział wytwarzanego bogactwa. W kapitalizmie pozostaje podział na biednych i bogatych. System ten opiera się na wyzysku człowieka przez człowieka i niesprawiedliwości społecznej.

Kapitalizm jako system ekonomiczny jest oparty na „świętym prawie” do prywatnej własności bogactwa, czyli kapitału. Kapitał występuje jako środki produkcji, jako ruchomości i nieruchomości i w coraz większym stopniu jako kapitał finansowy. Działalnością ekonomiczną rządzi „niewidzialna ręka rynku” i żadna demokracja nie może jej przeszkadzać. Państwo ma być jedynie „stróżem nocnym” kapitału i kapitalizmu.

W końcu XX wieku kapitalizm wszedł w kryzys systemowy. Rządy „niewidzialnej ręki rynku” i wyłączenie państwa z wpływu na gospodarkę załamują się w czasie kryzysów. Doktryna ta przestaje działać i do wyjścia z kryzysów niezbędna staje się interwencja kapitalistycznego państwa. Jednocześnie nastąpiła zmiana układu sił ekonomicznych na świecie. Większość dawnych państw kolonialnych wyrywała się spod euro-amerykańskiej kurateli, a istnienie Związku Radzieckiego stanowiło dla nich alternatywę dla kierunku dalszego rozwoju. Kapitalizm tracił źródła napędzające rozwój gospodarczy.

Zakończenie konfrontacji rakietowo-nuklearnej i upadek Związku Radzieckiego stanowił nową szansę dla kapitalizmu. Ogłoszono koniec historii i wieczne panowanie kapitalizmu. Ogłoszono neoliberalną wersję tego systemu jako obowiązującą. W Polsce wprowadzenie doktrynalnego neoliberalnego kapitalizmu odbyło się przez realizację „planu Balcerowicza”. Oznacza on likwidację wszystkiego co stanowi własność społeczną.

Arogancja zwycięzców przyspieszyła ponowny, jeszcze ostrzejszy kryzys systemu kapitalistycznego. Rozwinięte państwa kapitalistyczne są zadłużone na kwoty, których nie są już w stanie spłacić. Papierowy dolar jest walutą umowną. Jego funkcjonowanie w obiegu będzie trwać dopóki obowiązuje umowa, że ten papier ma jeszcze umówioną wartość. Upadek światowego systemu finansowego wisi w powietrzu! Nie ma sił ekonomicznych, które mogą dać napęd gospodarkom rozwiniętych państw kapitalistycznych. Dlatego od sześciu lat nie powiększa się ich produkt krajowy. Kryzys systemu spowodował światowy kryzys gospodarczy.

W latach dwudziestych XX wieku J.M. Keynes zakwestionował działanie „niewidzialnej ręki rynku” w warunkach kryzysu. Uważał, że rządzący, aby wyjść z kryzysu muszą za pośrednictwem państwa podjąć interwencję zmierzającą do stabilizacji rynków i zwiększenia zatrudnienia. Wówczas ta kuracja poskutkowała. Dziś może nie wystarczyć. Współczesny kapitalizm to kapitalizm monopolistyczny. Jak wykazali szwajcarscy analitycy około 700 firm kontroluje około 80% kapitału światowego. Nie ma żadnego „wolnego rynku”. Światowym rynkiem kieruje grupa właścicieli kapitału, którzy sprawują imperialistyczną władzę nad światowym kapitałem. Jest to coraz powszechniej widziane i rozumiane na świecie.

III. Kluczową sprawą w kapitalizmie jest „świętość” własności prywatnej. Oto co na ten temat pisał już w roku 1900 socjalista Ignacy Daszyński: „Zapytujemy teraz, czy to jest takie przekonanie Boże? Wcale nie. Jezus Chrystus – jak uczy Ewangelia - jedną dał tylko radę bogatemu młodzieńcowi: żeby wszystko co ma – rozdał i bez niczego poszedł z nim! Nie radził mu, żeby robił majątek i pomnażał swoją prywatną własność, a kazał mu porzucić majątek i żyć z biednymi. Więc własność prywatna ani nie jest świętą, ani wieczną, ani zawsze korzystną, ani zawsze rozumną”.

Ewangelia znana jest od 2000 lat. Chrześcijaństwo jest religią powszechną w rozwiniętych krajach kapitalistycznych, a mimo to rządzący w tych krajach uznają „świętość” własności prywatnej, bo na niej zbudowany jest kapitalizm. Tak więc chciwość i egoizm trzymają się mocno. Prawda i sprawiedliwość, „miłość bliźniego” nie obowiązują w kapitalistycznych państwach chrześcijańskich.

IV. Drugą nogą – obok świętej własności prywatnej – na której stoi kapitalizm to „wolny rynek”. Rynek powstał w sposób naturalny wraz z wymianą towarową i rozwojem miast, a było to kilka tysięcy lat temu. W kapitalizmie „wolny rynek” jest niezwykle skutecznym instrumentem do przenoszenia praw własności i wyzysku pracujących. We współczesnym kapitalizmie „wolny rynek” to rynek uwolniony od zasad moralnych. To pole do spekulacji, które prowadzą do przejmowania wspólnie wytworzonego bogactwa przez spekulantów, oszustów i lichwiarzy. Dziś już tylko 5% operacji finansowych to operacje kupna i sprzedaży towarów i usług. Pozostałe 95% operacji finansowych to operacje spekulacyjne.

V. Kapitalizm jest reklamowany jako system gwarantujący wolność i demokrację.
Po dwudziestu latach tego systemu w Polsce już wiadomo, że wolność jest w proporcji do zasobności portfela. Biedak może sobie pokrzyczeć na ulicy. Demokracja przedstawicielska, „demokracja zachodnia” jest przedstawiana jako znak firmowy kapitalizmu. Przy reklamowaniu tej demokracji pomijany jest zupełnie fakt, że jest to tylko „demokracja częściowa”. Demokratycznej władzy w kapitalizmie nie podlega gospodarka i obrót kapitału. Ludowładztwo, czyli demokracja w kapitalizmie nie dotyczy obszaru w którym rządzi „niewidzialna ręka rynku”, czyli oligarchia kapitałowa. Nie obejmuje też tego co jest własnością prywatną. A dążenie jest takie, aby wszystko było własnością prywatną. Demokracja zachodnia obejmuje więc małą i coraz mniejszą sferę władzy w państwie. W kapitalizmie bogactwo nie należy do ludu i nie podlega władzy ludu. Kapitalizm doktrynalnie jest zaprzeczeniem demokracji. Ten fakt ciągle jeszcze nie dotarł do świadomości społecznej!

VI. We współczesnym świecie Państwo jest podmiotem prawa międzynarodowego. Państwo jako instytucja ma poparcie i zaufanie obywateli na całym świecie. Europa składa się z państw narodowych. Członkami Unii Europejskiej są państwa reprezentowane przez ich rządy.

W globalizacji obrotu kapitałowego i sprawowaniu władzy przez światowe oligarchie kapitałowe państwa przeszkadzają. Stanowią przeszkodę w przejęciu pełnego panowania nad ludzkością i gospodarką światową. Od kilku lat trwa kampania propagandowa na rzecz osłabiania instytucji państwa, jako „hamulca rozwoju, nowoczesności i globalizacji”. Jest to kolejny etap realizacji konsensusu waszyngtońskiego. Konsensus waszyngtoński został sformułowany w końcu lat 80-tych XX wieku w USA i do dziś jest teoretyczną i praktyczną podstawą polityki gospodarczej państw realizujących neoliberalny model kapitalizmu. „Plan Balcerowicza” opracowano według wskazań tego konsensusu. Konsensus waszyngtoński nie przewiduje rozwoju demokracji i trwałego, zrównoważonego rozwoju państwa oraz jego infrastruktury instytucjonalnej. Wprost przeciwnie: realizowanie ustaleń tego konsensusu powoduje stałe osłabianie państwa i pozbawianie go możliwości oddziaływania na życie społeczne i gospodarcze.

W dającej się przewidzieć przyszłości Państwo pozostanie podstawą ładu międzynarodowego. Wszelkie działania zmierzające do osłabiania tej instytucji to działania na szkodę światowej społeczności i trzeba im przeciwdziałać. Osłabianie Państwa służy przejęciu przez kapitał kolejnych sfer życia społecznego i dalszemu podporządkowaniu społeczeństw oligarchiom kapitałowym.

Coraz śmielej i bezczelniej w publikatorach pojawia się pogląd, że w zglobalizowanym świecie trzeba skończyć z demokracją, a rządy powinna objąć „grupa światłych miliarderów”.

VII. W wyniku transformacji ustrojowej Polska utraciła suwerenność ekonomiczną.

Jest to tłumaczone jako spełnienie warunku włączenia Polski w globalną gospodarkę i jako efekt globalizacji. Globalizacja to światowa ekspansja wielkich koncernów i organizacji finansowych. Sprzyja jej ogromny postęp naukowy i techniczny ale on nie powoduje globalizacji gospodarczej. Globalizacja jest instrumentem do prowadzenia neokolonialnego podboju. Polska jest już kolonią międzynarodowego kapitału. Nie ma polskiego przemysłu, polskich banków i mediów. Polska jest tylko bieda i bezrobocie. Wszystkie siły autentycznie patriotyczne powinny walczyć o odzyskanie przez Polskę niepodległości ekonomicznej!

VIII. „Socjalizm to słowo całkiem nowe. Kto słowo to stworzył? Nie wiadomo. Najstraszliwsze są te słowa, których nikt nie urobił, a które wszyscy powtarzają.
…Stare społeczeństwo i ci wszyscy, co je reprezentują, choć nie pojęli znaczenia wyrazu, wyczytali w nim wyrok śmierci na siebie… Uczucie socjalne jest porywem ducha ku lepszemu bytowi, nie indywidualnemu lecz wspólnemu i solidarnemu” . Tak pisał Adam Mickiewicz w 1849 roku.

Słowo socjalizm wywodzi się z łacińskiego słowa wspólnota. Dążenie do socjalizmu oznacza walkę nie o lepszy indywidualny byt jak w kapitalizmie ale solidarną walkę o lepszy byt całej walczącej wspólnoty. Aby nikt nie zawłaszczał bogactwa jakie wspólnota ta tworzy swoją pracą.

Od czasów A. Mickiewicza mamy za sobą wiele prób wprowadzenia socjalizmu jako systemu społecznego i ekonomicznego w różnych rejonach świata, w tym w Polsce. Wiele z nich to próby udane.

W założeniu, socjalizm powinien być świadomym wyborem społeczeństwa. Wystarczy kartka wyborcza, aby w wyborach przedstawicielskich zdecydować o zmianie systemu społeczno-politycznego: odrzucić kapitalizm i wprowadzić socjalizm. Aby dokonać takiej zmiany społeczeństwo musi być jednak świadome swych dążeń, zorganizowane i zdecydowane na dokonanie zmiany. W Europie nie mieliśmy takiej sytuacji. W Europie wschodniej socjalizm był wprowadzany na drodze rewolucji społecznej. Burzenie starego porządku nie było wynikiem świadomego wyboru większości społeczeństwa. W Europie zachodniej socjaldemokraci zrezygnowali z walki z kapitalizmem i godzą się na „kapitalizm z ludzką twarzą”.

Współczesne media – prasa, radio, telewizja - mają ogromną siłę oddziaływania. Większość z nich działa w interesie kapitału i mówiąc potocznie „robi pranie mózgów”. Partie polityczne: prawicowe, centrowe, centro-lewicowe, nie zamierzają występować przeciwko kapitałowi. Są na jego utrzymaniu. Lewica społeczna jest rozproszona i ma małą siłę oddziaływania.

W Polsce, rozgrabienie i zniszczenie majątku społecznego, czyli realizacja planu Balcerowicza odbyła się „po parasolem” związku zawodowego Solidarność. Polacy dali ostrzyc się z posiadanego majątku jak przysłowiowe stado owiec. Źle to świadczy o świadomości społecznej i politycznej polskiej klasy pracującej!

Kryzys systemu kapitalistycznego jest ukrywany. Postępujące pogarszanie się położenia ekonomicznego ludzi pracy w Europie i USA nie jest tematem podejmowanym przez media i organizacje społeczne. Czy ludzie to wiedzą i rozumieją? Czy są gotowi do podjęcia walki o zmianę rzeczywistości? Czy rozumieją, że jedyną alternatywą jest socjalizm?

IX. Socjalizm jest potrzebny, aby bogactwo jakie tworzy praca należało do twórców tego bogactwa. Socjalizm jako system społeczny i ekonomiczny ma charakter uniwersalny. Socjalizm jako ustrój państwowy może występować w wielu lokalnych formach. Ewaluuje w miarę zmian technologicznych i cywilizacyjnych. Postęp społeczny i gospodarczy ma podnosić dobrobyt i zmniejszać rozwarstwienie społeczne. Socjalizm, jako system społeczno-gospodarczy może trwale funkcjonować jeśli będzie przyjęty jako świadomy wybór większości społeczeństwa. Muszą jednak istnieć siły polityczne, które podniosą świadomość społeczną i wskażą konieczność zamian. Muszą istnieć siły polityczne, które wskażą jakich zmian należy dokonać, jakie są zadania i cele.

X. „Czym jest PPS? Czym jest w ogóle partia socjalistyczna dla klasy robotniczej? Każda klasa społeczna, dochodząc do świadomości, formułuje swoje żądania, swój program. Sformułowanie takiego programu i wprowadzenie go w życie nie może się nigdy obejść bez organizacji: pojedyncze usiłowania i walka na ślepo nic tu nie pomogą i tylko w zgodnym i świadomym współdziałaniu leży siła zapewniająca zwycięstwo. Dlatego też, gdziekolwiek klasa robotnicza rozpoczyna walkę o swe wyzwolenie z jarzma kapitalizmu, wszędzie pierwszym jej krokiem jest ugrupowanie się w samodzielną partię, świadomie wrogą ciemiężcom proletariatu”. Tak w 1895 roku pisał ówczesny socjalista, redaktor „Robotnika” Józef Piłsudski. Funkcja i zadania PPS nie zmieniły się pomimo upływu 120 lat. Zmieniły się okoliczności polityczne, społeczne i ekonomiczne, w których partia ta działa.

Część II. Cele i zadania PPS w sferze gospodarczej

I. Program Radomski PPS uchwalony w 1937 roku wzywał do:
… wywłaszczenia i uspołecznienia wielkich warsztatów pracy i wielkiej własności w miastach, będącej dziś narzędziem wyzysku i niewoli mas pracujących;

…złamania władzy kapitału finansowego nad życiem gospodarczym, szczególnie nad wymianą wewnętrzną i zewnętrzną; przejęcia agend kapitału finansowego przez władzę państwową…

Wówczas sformułowane dążenie PPS do uspołecznienia gospodarki ma charakter fundamentalny, pozostaje wciąż aktualne i PPS nie może z niego zrezygnować. W dążeniu do wolności, równości i sprawiedliwości społecznej sprawą podstawową jest uspołecznienie gospodarki. Właścicielem i decydentem w gospodarce muszą być ludzie pracy. Gospodarka jest bogactwem i wytwarza bogactwo. Bogactwo to musi być własnością wspólną, społeczną.

Aktualna jest też „Deklaracja Programowa PPS” przyjęta w 2005 roku.
Aktualne pozostają dokumenty programowe kolejnych Kongresów PPS i uchwały podejmowane przez Radę Naczelną PPS.

II. Socjalistyczne, czyli wspólnotowe stosunki gospodarcze nie wykluczają indywidualnej inicjatywy gospodarczej i własności prywatnej. Jednak własność prywatna nie może dominować, czy obejmować całych sfer życia gospodarczego, bo wówczas ludzka chciwość i żądza posiadania prowadzą do wyzysku i stają w sprzeczności z interesami społeczeństwa.

W rozwiniętej gospodarce towarowej potrzebny jest rynek. Służy on określaniu podaży towarów i usług oraz ustalaniu ich wartości. Służy też konkurencji pomiędzy wytwórcami dla podniesienia jakości wyrobów i obniżenia ich ceny. Tak rozumiany rynek - w warunkach dominacji własności społecznej - określa społeczną gospodarkę rynkową.

III. Polska musi odzyskać suwerenność ekonomiczną. Tak jak sto lat temu wszystkie patriotyczne siły naszego społeczeństwa były skupione na walce o odzyskanie państwowości, tak dziś powinny skupić się w walce o odzyskanie suwerenności ekonomicznej. Państwo, w którym banki, wielki przemysł i handel należą do obcego kapitału nie jest suwerenne. Takim państwem rządzi obcy kapitał. Społeczeństwo polskie musi odzyskać banki, wielki przemysł i handel. Szczególną aktywność w tej walce musi wykazać PPS.

IV. Aktualne zadania PPS służące przemianom gospodarczym można sformułować następująco:

1. Budowa PPS jako partii, która reprezentuje interesy ludzi pracy.
Chodzi o partię, która ma swą szeroką bazę wśród ludzi pracy. Tylko taka partia może skutecznie walczyć o ekonomiczne interesy ludzi pracy.

2. Stałym, podstawowym zadaniem tej partii jest podnoszenie świadomości
społecznej, szczególnie w sferze problematyki gospodarczej. Nie trzeba bać się siły kapitału! Jest socjalistyczna alternatywa! Obecny system społeczno-gospodarczy jest sprzeczny

z interesem społecznym. Trzeba go odrzucić! Doradcy „Solidarności”, a potem wszystkie siły parlamentarne rządzące Polską po 1989 roku oszukały ludzi pracy. Nie o taką Polskę walczyło

10 milionów członków „Solidarności”! Dziś blisko połowa obywateli nie uczestniczy w wyborach parlamentarnych bo nie ma na kogo głosować. Ludzie są rozczarowani, oszukani i zagubieni w otaczającej rzeczywistości. Nie można czekać aż przejmie ten elektorat aktywna szowinistyczna prawica.

3. Krytyka i odrzucenie neoliberalnego kapitalizmu powinny połączyć wszystkie lewicowe i patriotyczne siły społeczne. Rozwijanie tego procesu to wielkie zadanie dla PPS.

4. Uspołecznienie tego, co zostało sprywatyzowane
Okres PRL to 40-ści lat ciężkiej pracy całego społeczeństwa. Zbudowano wówczas dziesiątą gospodarkę świata, która była własnością społeczeństwa. Ten ogromny majątek, to bogactwo zostało społeczeństwu odebrane. Trzeba rozliczyć – moralnie i politycznie – autorów „transformacji” i tych, którzy dokonali tego złodziejstwa!

5. Aktywne poparcie postulatów związkowych. Wyrażają one doraźne i strategiczne potrzeby i dążenia ludzi pracy.

6. Krytyka działalności rządzących jako sprzecznych z interesem społecznym bo prowadzonych w interesie międzynarodowego kapitału.

Przykładem takich działań jest dokonana i przygotowywana prywatyzacja. Teraz przygotowywana jest prywatyzacja szpitali i innych obiektów służby zdrowia. Szpitale będą doprowadzane do upadłości bilansowej i prywatyzowane.

7. Uczestniczenie w rozwiązywaniu bieżących problemów polskiego kapitalizmu i spraw, które są rażącym naruszeniem praw i interesów pracowniczych. Przykładem takiej sprawy to wysokość minimalnej płacy za godzinę. Stałym punktem programowym jest progresywne opodatkowanie.

Dr inż. Jerzy Stefański

Przewodniczący CKW PPS