Na drodze do niepodległości. 

https://www.epiotrkow.pl/28 maja 2018

     W dniach 17-23 listopada 1892 roku w Paryżu odbył się założycielski zjazd Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich. Na nim powołano wspólną partię działającą we wszystkich częściach zaborczych Polski, nadano jej nazwę Polskiej Partii Socjalistycznej. 

     Na zjeździe tym uczestniczyli zaproszeni personalnie przedstawiciele trzech partii robotniczych działających w zaborze rosyjskim. Były to partię: Związek Robotników Polskich, II Proletariat i Zjednoczenie Robotnicze. Brali także udział socjaliści przebywający na emigracji, która to część należała do tzw. grupy „Przedświtu”.

     Grupa „Przedświtu” była reprezentowana przez: Stanisława Mendelsona, Witolda Jodko-Narkiewicza, Aleksandra Dębskiego, Bolesława Jędrzejowskiego, Feliksa Perla, Marię Jankowską-Mendelson. F. Perl i B. Jędrzejowski reprezentowali II Proletariat w tej grupie. Zjednoczenie Robotnicze reprezentowali: Jan Stróżecki, Wacław Skiba, Edward Abramowski, Stanisław Tylicki, Stanisław Wojciechowski, Aleksander Sulkiewicz. Stanisław Grabski formalnie był przedstawicielem Związku Robotników Polskich. Oprócz nich uczestniczyli członkowie Gminy Narodowo-Socjalistyczne: Jan Lorentowicz, Władysław Ratuld, Maria Szeliga, Wacław Podwiński i Bolesław Limanowski [1].

     Zjazdowi przewodniczył najstarszy w śród nich wiekiem i doświadczeniem, uczestnik powstania styczniowego, historyk i socjolog uznany już wówczas - Bolesławo Limanowski. Jego specjalnym zadaniem było mediacje i dążenie do kompromisu między uczestnikami zjazdu. Na Zjeździe tym powołano emisariuszy, których wysłano do poszczególnych zaborów w celu tworzenia struktur. Na założycielskim Zjeździe, prowadzący potrafił zarazić uczestników swą walką o Niepodległą Polskę. 

     Właśnie w tych dniach w Paryżu powołano, jak wyżej zaznaczono Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich, a w zaborze rosyjskim Polską Partię Socjalistyczną. Na Zjeździe tym, który przeszedł do historii jako Paryski Zjazd Polskich Socjalistów, przyjęto program partii pod nazwą "Szkic programu Polskiej Partii Socjalistycznej". 

     Przytoczmy tutaj tylko najważniejsze postulaty PPS. Może jest trochę przydługi, ale część postulatów jest nadal niezrealizowanych, a nadal aktualnych. Czytamy:

     Jako samodzielna partia robotnicza, opierając się na zbiorowej akcji mas pracujących, dobijać się będzie:

   A. pod względem politycznym:

   4) równość wszystkich obywateli kraju bez różnicy płci, rasy, narodowości i wyznania;
   5) zupełna wolność słowa, druku, zebrań i stowarzyszeń;
   6) bezpłatna procedura sądowa, wybieralność sędziów i sądowa odpowiedzialność urzędników;
   7) bezpłatne, przymusowe, powszechne, całkowite nauczanie; dostarczanie uczącym się środków                     utrzymania przez państwo;
   8) zniesienie armii stałej; powszechne uzbrojenie ludu;
   9) postępowy podatek od dochodu i od majątku, takiż podatek od spadków; zniesienie wszelkich                       podatków od artykułów spożywczych oraz pierwszych potrzeb.

   B. pod względem ekonomicznym:
       I. Prawodawstwo pracy:

   1) ośmiogodzinny dzień roboczy, stała 36-godzinna przerwa co tydzień;
   2) minimum płacy roboczej;
   3) równe płace dla kobiet i mężczyzn przy równej pracy;
   4) zakaz pracy dzieci do lat 14, ograniczenie pracy niedorosłych (od 14 do 18) do sześciu godzin na dobę;
   5) zakaz pracy nocnej w zasadzie;
   6) higiena fabryczna;
   7) zabezpieczenie państwowe w razie wypadków, braku pracy, choroby i starości;
   8) inspektorat fabryczny wybierany przez samych robotników;
   9) giełdy pracy i sekretariat robotniczy;
 10) zupełna wolność zmów [strajków] robotniczych.

      II. Stopniowego uspołecznienia ziemi, narzędzi produkcji i środków komunikacji [2].

     Z powyższego fragmentu programu PPS widać, że na pierwszym miejscu została postawiona sprawa niepodległości państwa polskiego i jego urządzenia politycznego. Na drugim sprawy ekonomiczne. Ale w praktycznym działaniu sprawy ekonomiczne brały górę nad politycznymi.

     Pod koniec lutego 1893 roku w Warszawie doprowadzono do zjednoczenia Związku Robotników Polskich, II Proletariatu i Zjednoczenia Robotniczego, tworząc Polską Partię Socjalistyczną. Założycielami jej byli w zaborze rosyjskim: Julian Marchlewski, Adolf Kiełza, Leon Falski, Kazimierz Pietkiewicz, Stanisław Mendelson, Teofil Włostowski, Józef Grelichowski, Stanisław Kulik, Władysław Olszewski, Jan Leder, Kazimierz Ratyński, Jan Stróżecki, W. Kowalski i Stanisław Gutt [3]. Partia w tym kształcie przetrwała do maja tegoż roku.

     Przyczyną rozłamu i utworzenia Socjaldemokracji Królestwa Polskiego było hasło niepodległości Polski. Ale robotnicy, którzy zostali przy nazwie PPS dopiero w październiku 1893 roku nawiązują stosunki ze Związkiem Zagranicznym Socjalistów Polskich

     W połowie lutego 1894 roku odbył się II Zjazd PPS. Na nim ustalono strukturę stronnictwa, określono zadania ogniw partyjnych i powołano nowe władze. Uchwalono, że najwyższą władzą w partii jest zjazd, który wyłania Centralny Komitet Robotniczy. On powoływał miejscowe komitety robotnicze. Najniższym ogniwem było Koło Agitatorów. 

     Zapomnianym działaczem PPS, legionistą, dzięki któremu docierała prasa socjalistyczna na ziemie byłego Królestwa Polskiego z zagranicy, był Aleksander Sulkiewicz (1867-1916). Był tatarem, muzułmaninem, działaczem socjalistycznym i niepodległościowym. Dzięki temu, że pracował jako urzędnik celny na granicy rosyjsko-pruskiej, zorganizował przeżuty nielegalnej prasy. Kilkukrotnie był członkiem CKR PPS. W okresie pierwszej wojny światowej w stopniu sierżanta służył w Legionach Polskich. W czasie bitwy pod Sitowiczami w maju 1916 roku, został śmiertelnie ranny, biegnąc na pomoc rannemu chorążemu Adamowi Kocowi. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Przypisy:

[1] M. Żychowski, Polska myśl socjalistyczna XIX i XX wieku (do 1918 r.), Warszawa 1976, s. 181.

[2] Szkic programu Polskiej Partii Socjalistycznej, w: Dokumenty programowe polskiego ruchu robotniczego (1878-1984), red. N. Kołomejczyka i B. Syzdka, Warszawa 1986, s. 32.

[3] M. Żychowski, Polska myśl socjalistyczna XIX i XX wieku (do 1918 r.), s. 190.

[4] J. Kancewicz, Polska Partia Socjalistyczna w latach 1892-1896, Warszawa 1984, s. 50.

[5] W. Suleja, Józef Piłsudski, Wrocław-Warszawa-Kraków 2004, s. 28.

[6] J. Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna (1892-1948), Warszawa 1983, s. 51.
[7] A. Żarnowska, Zasięg wpływów i baza społeczna PPS, „Z Pola Walki” 1960, Nr 2, s. 352(2)-356(6), 358(8); J. Kancewicz, Polska Partia Socjalistyczna w latach 1892-1896, s. 135-149.

… Kapitalizm dzieli świat na wyzyskiwanych i wyzyskiwaczy, oraz wywołuje walkę pomiędzy nimi. Walka ta, obejmując coraz szersze koła ludu pracującego, zagraża coraz bardziej panowaniu burżuazji. Szowinizm narodowy, przeciwstawiając jeden naród drugiemu, łączy to, co się rozkleja pod wpływem walki klasowej, i wstrzymuje rozkład gnijącego społeczeństwa. Zwyczajem despotów burżuazja stara się zakryć brud wyzysku i ogrom nędzy ludowej, zaszarganym łachmanem wielkości narodowej, łachmanem, do którego przyschły krew i łzy męczonych i ujarzmionych narodów. (…)

... Posiłkowani przez kapitalistów i zmuszeni rachować się z rosnącą przewagą przekonań demokratycznych, nacjonaliści, czyli raczej — jak ich w Anglii nazywają — imperialiści, są gorącymi wyznawcami polityki podbojowo-kolonialnej i wyłączności narodowej, usiłując przedstawić ogromne korzyści materialne, jakie może przynieść ludowi pracującemu podobna polityka państwowa. . . .
Socjaliści, którym chodzi o interesy całej ludności w kraju, a nie o interes uprzywilejowanej mniejszości, muszą być wrogami takiej państwowej polityki. Stojąc pod sztandarem sprawiedliwości powszechnej, są przeciwnikami egoizmu narodowego, uświęcającego przemoc, wyzysk, grabież i łupiestwo. Fortuna jest zmienna: hodie mihi, cras tibi [2] i naród dzisiaj gnębiony może stać się jutro gnębicielem. Zniesiono poddaństwo ludzi, czas jest wielki znieść poddaństwo narodów. Wszystkie narody, tak małe jak wielkie, powinny być równouprawnione. Niech się łączą w takie związki polityczne i ekonomiczne, które uważają dla siebie za najdogodniejsze i najkorzystniejsze. Powszechne głosowanie, w warunkach zupełnej wolności, powinno być prawdziwą podstawą nowego porządku. . . .
Można oczekiwać, że skoro powszechne głosowanie stanie się podstawą polityczną w stosunkach międzypaństwowych, Europa przeobrazi się w rzeszę stanów narodowych, połączonych z sobą federalnie jak kantony szwajcarskie, ze wspólnym parlamentem dla załatwiania spraw ogólnych, z trybunałem najwyższym dla rozstrzygania sporów narodowych i z dostateczną egzekutywą wykonania postanowień i dekretów całej rzeszy, a wówczas wojna wewnętrzna w Europie stanie się zbyteczną i niemożliwą. . .
Można przypuszczać, że jak poznikały wewnętrzne rogatki cłowe w krajach europejskich, tak też znikną i pograniczne komory w jednej zrzeszonej republikańsko-demokratycznej Europie. A wówczas i granice państwowe stracą swoje dawniejsze znaczenie i spór o nie nie będzie przybierał ostrego charakteru. (...)