<<< [ 1 ]  [ 2 ]  [ 3 ]  [ 4 ]  [ 5 ]  >>> 

II. Dokumenty ideowe i polityczne PPS z okresu do 1948 roku 

Program PPS  - 1910 rok 

      Wszystkie te cele wynikają z samej istoty socjalizmu i są tylko różnymi przejawami materialnych i duchowych interesów klasy robotniczej w Polsce, w ścisłym ich związku z ogólnym rozwojem ekonomiczno-społecznym. 

      Współczesna gospodarka kapitalistyczna doprowadziła wytwórczość pracy do olbrzymich rozmiarów. Wskutek tego możliwem się stało zapewnienie dobrobytu wszystkim bez wyjątku członkom społeczeństwa; możliwem zapewnienie im wczasów i środków potrzebnych dokształcenia się, do szlachetnej rozrywki, do czynnego udziału w życiu społeczno-politycznym. 

      Ale gospodarka kapitalistyczna, opierając się na wyzysku pracy najemnej, lwią część owoców pracy oddaje właścicielom środków wytwarzania, wydzierając je robotnikom. 

      W miarę rozwoju kapitalizmu rosną zastępy robotników. Proletariat, klasa robotników najemnych staje się coraz liczniejszy i bezwzględnie i w stosunku do innych klas. 

      Pomnażając szeregi proletariatu, rozwój przemysłowy społeczeństwa nowożytnego prowadzi jednocześnie do wzrostu i ześrodkowania wielkiego kapitału w przemyśle, komunikacji i handlu. Coraz większe masy proletariatu skupiają się w wielkich miastach i zakładach i zbiorową siłą swych mięśni i mózgów wprawiają w ruch maszynerię życia gospodarczego. Drobny przemysł, drobny handel, w przeważającej większości wypadków albo ginie pod obuchem wielkiego kapitału, albo wlecze ciężki, smutny żywot borykania się z niedostatkiem i niepewnością  jutra, albo wreszcie uzależniony jest całkowicie od wielkiego kapitału. Nawet poza klasą robotniczą, wielki kapitał tworzy dla szerokich warstw warunki zależności, niedostatku, niepewności bytu. 

      Od czasu do czasu społeczeństwo kapitalistyczne, w ogóle tak pełne sprzeczności, nawiedzają ciężkie przesilenia: kryzysy. Ogromna staje się wtedy armia bezrobotnych, cały niemal ogół społeczeństwa cierpi. Kryzysy, wypływające z bezładu gospodarki kapitalistycznej, świadczą dobitnie jak gospodarka ta marnuje środki i ludzi. 

      Niemniejszą klęską dla klasy robotniczej i całego społeczeństwa jest coraz bardziej rozwielmożniona gospodarka związków fabrykantów, głodzących robotników lokautami. 

      Ale w społeczeństwie rosną coraz bardziej siły, niosące wyzwolenie. Klasa robotnicza coraz liczniejsza i świadomsza, staje na czele warstw upośledzonych. Z warunków jej życia i pracy wypływa to poczucie siły zbiorowej, którym proletariat przejmuje się coraz bardziej. Jednocześnie proletariat  uświadamia sobie sprzeczność miedzy swoją formalną, prawną wolnością w stosunku do kapitalistów, a rzeczywistą zależnością od nich, między nędzą swojego życia, a wydajnością swej pracy, między swoja żądzą wiedzy i rozwoju duchowego, a tem,co pod tym względem daje społeczeństwo kapitalistyczne. 

      Klasa robotnicza występuje do walki z kapitalizmem. Walka ta wzmaga się coraz bardziej. Drogą walki zorganizowanej i świadomej, proletariat zdąża do swego celu: zniesienia  kapitalizmu, zaprowadzenia własności społecznej. W tym pochodzie klasa robotnicza miejska spotkać się musi z ludem pracującym i wyzyskiwanym na wsi. Do stosunków wiejskich kapitalizm wtargnął z niezmniejszoną siłą jak do przemysłu, aczkolwiek w odmiennych pod wieloma względami formach. Wielka własność wyzyskuje do ostatnich granic pracę włościaństwa bezrolnego - ekonomicznie i społecznie w stokroć gorszem będącego położeniu od proletariatu miejskiego. Rośnie rzesza chłopów małorolnych, którym podatki i procenty lichwiarskie odbierają większą część plonów pracy, a brak wiedzy i środków technicznych, potrzebnych do racjonalnego prowadzenia gospodarstwa, nie pozwala na powiększenie wydajności gruntu.  Zarówno więc bezrolni, jak i małorolni włościanie - a oni razem stanowią większość ludności wiejskiej - mają najżywotniejszy interes w tym, aby ziemia z rąk obszarników przeszła do rąk ludu pracującego. Przejście to może zapewnić trwały dobrobyt ludności wiejskiej i zabezpieczyć interesy ogółu tyko pod postacią uspołecznienia ziemi. 

      Obronę od wszelkiego rodzaju wyzysku włościanin znajdzie tylko w partii socjalistycznej. Jedynie wespół z klasą robotniczą miejską obali panowanie kapitału i wielkiej własności ziemskiej. 

      P.P.S. organizując walkę klasy robotniczej i nadając walce tej świadomy, jednolity i celowy kierunek, walczy nie o przywileje klasowe, lecz o zniesienie panowania klasowego. Walczy o równe prawa i obowiązki dla wszystkich bez różnicy płci i pochodzenia. Zwycięstwo socjalizmu oznacza wyzwolenie nie tylko proletariatu, ale całej ludzkości, cierpiącej z winy dzisiejszych stosunków społecznych. 

      Walka społeczna klasy robotniczej ściśle się łączy z walką polityczną. Zarówno codzienna walka klasy robotniczej, jak i dążenie do ogólnych celów socjalistycznych, wymagają nieustannej, niezmordowanej akcji politycznej. 

      Klasa robotnicza nie może z pełnym skutkiem i w szerokich rozmiarach prowadzić walki ekonomicznej, ani rozwijać swej organizacji bez praw i wolności politycznych. Nie może oddać środków wytwarzania na własność społeczną, zanim nie obejmie władzy politycznej. 

      W tym samym kierunku – walki o prawa i wolności polityczne, o republikę demokratyczną – popycha klasę robotniczą rosnące w niej coraz bardziej poczucie godności ludzkiej i obywatelskiej, głód wiedzy, pragnienie dostępu do skarbów kultury, co z demokratyzacją życia politycznego ściśle się wiąże. 

      Rzeczywista, wszechstronna demokracja niemożliwa jest przy zależności od obcego państwa. Podległość obcemu państwu tamuje prawidłowy rozwój społeczny, szkodzi interesom kultury narodowej, naraża kraj i lud na spotęgowany wyzysk i ucisk ze strony tego państwa. Tylko w wolnym, niepodległym kraju klasa robotnicza może się rozwinąć swobodnie, objawić całą swą potęgę, urzeczywistnić w pełni demokratyzację urządzeń państwowych i przeprowadzić swoje cele socjalistyczne. 

      Dlatego też P.P.S., stawiając sobie za cel republikę demokratyczną, łączy ten cel z niepodległością, walczy o Niepodległą Republikę Demokratyczną. 

      P.P.S. działająca w zaborze rosyjskim, wspólnością zasad, poczuciem narodowej jedności proletariatu polskiego, stałem współdziałaniem łączy się z bratnią partją zaboru austriackiego i pruskiego. 

      P.P.S. stoi na stanowisku międzynarodowej solidarności klasy robotniczej. Kapitalistyczna produkcja i wymiana zadzierzgnęła jak najściślejsze węzły między krajami. Położenie robotników jednego kraju coraz bardziej zawisłem się staje od położenia robotników w innych krajach. Interesy klasy robotniczej wszystkich narodów są zgodne. Pomoc braterska w walce z wyzyskiem i uciskiem, teoretyczne i praktyczne współdziałanie świadomego proletariatu bez różnicy narodowości – oto co mieścisię w wielkim haśle: Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się! 

II 

      Klasa robotnicza może osiągnąć pełne zwycięstwo, przemienić ustrój kapitalistyczny na socjalistyczny tylko w drodze niezmordowanej walki. Musi w tym celu stworzyć masowe organizacje ekonomiczne i polityczne, przejść przez szkołę wolnych i demokratycznych urządzeń państwowych, zdobywać ustępstwa i reformy. 

      Dlatego też P.P.S. walczy w obrębie ustroju kapitalistycznego o wszelkie reformy polityczne i społeczne, korzystne dla klasy robotniczej, widząc w nich szczeble, wiodące do całkowitego zwycięstwa, albo urzeczywistnienia częściowego pewnych stron socjalistycznego ideału. 

      Zarówno w parlamencie niepodległej Republiki Demokratycznej Polskiej, jak we wszystkich ciałach prawodawczych, w których P.P.S. będzie reprezentowana, dążyć ona będzie do wprowadzenia w życie następujących reform: 

Pod względem politycznym 

a.      a. Powszechne,równe, bezpośrednie i tajne głosowanie dla wszystkich  obywateli bez różnicy płci, po ukończeniu 20 lat życia. Przedstawicielstwo  proporcjonalne. 

b.      b. Parlament,składający się z jednej tylko izby posłów. Bezpośrednieprawodawstwo ludowe.

c.      c. Szeroki samorząd prowincjonalny i gminny. 

d.      d. Obieralność urzędników administracyjnych i ich odpowiedzialność sądowa. 

e.      e. Bezpłatny wymiar sprawiedliwości i bezpłatna pomoc prawna, obieralność sędziów.                 Odszkodowanie dla niewinnie uwięzionych i zasądzonych. Zniesienie kary śmierci i kar cielesnych. Zastąpienie kary więzienia oraz zesłania środkami wychowawczo-poprawczymi. Ograniczenie więzienia śledczego do wypadków bezwzględnie nieodzownych. 

f.       f. Zniesienie armii stałej, zastąpienie jej przez milicję ludową i powszechne uzbrojenie ludu. 

g.     g. Postępowy podatek od dochodów i spadków, zniesienie wszystkich podatków pośrednich i ceł, obciążających przedmioty pierwszej potrzeby. 

h.      h. Państwowa i gminna organizacja służby zdrowia. Bezpłatność pomocy lekarskiej i lekarstw, bezpłatne szpitale. 

i.       i. Oddzielenie kościoła od państwa i uznanie wszelkich związków kościelnych i religijnych za stowarzyszenia prywatne. 

j.       j. Bezpłatne, obowiązkowe i świeckie nauczanie, umożliwienie jak najszerszego dostępu do szkół wszystkich stopni przez dostarczanie uczącym się środków utrzymania. 

k.     k. Zniesienie wszelkiego ucisku narodowego. Zabezpieczenie praw mniejszości narodowych w szkole, urzędzie i sądzie. 

l.       l. Zupełne równouprawnienie wszystkich obywateli bez różnicy płci, rasy, narodowości i wyznania zarówno pod względem praw osobistych, jak i politycznych. 

m.    m. Zupełna wolność słowa, druku, zebrań i stowarzyszeń. 

n.     n. Gwarancja  nietykalności osobistej.

P.P.S. dąży do następujących reform: 

a.      a. Ośmiogodzinny najwyżej dzień roboczy, bez wyjątków i zastrzeżeń; zupełny wypoczynek raz w tygodniu wynoszący co najmniej 42 godziny. 

b.      b. Zakaz pracy nocnej z wyjątkami, dopuszczonymi przez robotnicze związki zawodowe. 

c.      c. Zakaz pracy nocnej kobiet i robotników młodocianych do lat 18 bez żadnych wyjątków. 

d.      d. Zakaz pracy dzieci do lat 15, specjalne ustawy ochronne dla uczniów i robotników młodocianych (od 15 do 18 lat). 

e.      e. Zakazpracy dla kobiet i robotników młodocianych w zawodach, szczególnie dla ich zdrowia szkodliwych. 

f.       f. Uwalnianie kobiet od pracy na 4 tygodnie przed i 6 tygodni po połogu z wypłacaniem przez ten czas zarobków. 

g.      g. Ścisłe przepisy, dotyczące higieny miejsc pracy i bezpieczeństwa pracujących. 

h.      h. Zarządzenia, mające na celu ograniczenie i stopniowe wyparcie chałupnictwa (kapitalistycznego przemysłu domowego). 

i.       i. Zniesienie kar fabrycznych. 

j.       j. Państwowe ubezpieczenie robotników od wypadków przy pracy, od braku pracy, niezdolności do pracy, starości i choroby, zaopatrzenie wdów i sierot; demokratyczna organizacja ubezpieczeń, oparta na współudziale związków zawodowych robotniczych w kierowaniu odpowiednimi instytucjami. 

k.      k. Oznaczenie minimum płac, na podstawie porozumienia władz ze związkami zawodowymi. Równa płaca dla mężczyzn i kobiet za równą pracę. 

l.       l. Sądy przemysłowe i rolnicze, złożone w połowie z przedstawicieli robotników, w połowie z przedsiębiorców, dla rozstrzygania zatargów, wynikających z umowy o pracę. 

m.    m. Inspektorat przemysłowy i rolniczy, wybierany przez robotników. Inspektorki dla pracy kobiecej. 

n.      n. Zapomogi państwowe i gminne dla giełd pracy i sekretariatów robotniczych. 

o.      o. Ministerjum pracy. 

p.      p. Obwarowanie ustaw ochronnych odpowiedzialnością karną przedsiębiorców. 

q.      q. Zupełna wolność zmów i strajków robotniczych.

          Wreszcie P.P.S. żądać będzie przejścia pod zarząd zdemokratyzowanych władz krajowych niektórych środków wytwarzania i komunikacji, jak koleje żelazne, kopalnie, huty, przedsiębiorstwa, zmonopolizowane przez związki fabrykantów, o ile ukrajowienie to będzie korzystne dla ogółu spożywców, oraz dla robotników, zatrudnionych w tych przedsiębiorstwach. 

      Wdziedzinie stosunków wiejskich 

P.P.S. dąży: 

a.      a. Do organizacji zawodowej robotników rolnych, na zasadach takich samych, na jakich oparte są organizacje robotników przemysłowych. Do organizacji małorolnych – wcelu walki z wyzyskiem i uciskiem. 

b.      b. Do zaprowadzenia ochrony pracy robotników rolnych zgodnie z zasadami, wyłożonymi powyżej, z uwzględnieniem odrębnych warunków pracy na roli. 

c.       c. Do zaprowadzenia w produkcji rolnej gospodarki jak najwydajniejszej z największą zarazem korzyścią dla włościan i całego społeczeństwa, przez: 

1.      Zaopatrzenie bezrolnych i małorolnych w dostateczną do prowadzenia samodzielnej gospodarki ilość ziemi. Środkiem do tego jest wywłaszczanie gruntów państwowych, donacyjnych, apanażowych, oraz większej własności rolnej prywatnej. Grunta  te oddane będą pod długoletnią dzierżawę bezrolnym i małorolnym, pod zarządem władz krajowych. Grunta państwowe, donacyjne, apanażowe, wywłaszczone będą bez odszkodowania. Odszkodowanie obszarników, bez względu na rozmiary wywłaszczonego gruntu, nie powinno przewyższać sumy zapewniającej im utrzymanie dożywotnie wraz z rodziną. 

2.      Ukrajowienie lasów, z dogodnymi dla włościan warunkami, otrzymywania budulca, drzewa na opał i ściółki. 

3.      Dostarczenie rolnikom taniego kredytu dla zagospodarowania się, ulepszanie gruntów kosztem kraju, popieranie spółek włościańskich i kooperatyw, zniesienie szachownicy, zakładanie gospodarstw wzorowych, stacji doświadczalnych, szkół rolniczych i wogóle szerzenie wiedzy rolniczej, usunięcie, zgodnie z naszym programem, ciężarów militaryzmu i dzisiejszego systemu podatkowego. 

_________ 

Program został wydrukowany przez Lubelską Spółkę Wydawniczą w 1910 roku 

<<<   >>>

Wprowadzenie 

I. O socjalizmie i PPS 

 Adam Mickiewicz 

 Józef Piłsudski 

 Ignacy Daszyński 

 Bolesław Limanowski 

II. Dokumenty ideowe i polityczne PPS z okresu do 1948roku 

Program paryski 

Program Polskiej Partii Socjalistycznej wydany przez Komitet Lubelski 

(11.1905) 

Program PPS – 1910 rok 

Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej

(11. 11. 1918) 

Program PPS uchwalony na XVII Kongresie - 24. 5. 1920 

Program PPS uchwalony na XXIV Kongresie PPS w Radomiu - 

2. 2. 1937 

Deklaracja klubu radnych PPS w Warszawie - 5. 4. 1939 

Manifest PKWN – 22. 7. 1944 

Rezolucja RN PPS z 22. 9.1948 

III. Aktualne dokumenty ideowe i polityczne PPS 

Deklaracja Ideowa PPS 

Deklaracja programowa PPS  

Do polskich socjalistów  

Uchwały XXXIX Kongresu PPS                                         

„Do czego dąży PPS” (materiał informacyjny)  

Uchwała RN PPS „Polska socjalna w socjalnej Europie”  

Odezwa PPS na 1 Maja –Święto Pracy  

Uchwała XL Kongresu PPS

„Jakiej chcemy Polski i Europy” 

Uchwała RN PPS w sprawie

klerykalizacji życia publicznego w Polsce  

Cele i zadania polskiej lewicy  

Socjalistyczna alternatywa  

Socjaliści – wczoraj i dziś – dążą do uspołecznienia państwa i gospodarki  

IV. Ruch socjalistyczny wśród młodzieży akademickiej 

Krzysztof Dunin-Wąsowicz – „Ruch akademickiej młodzieży socjalistycznej w Polsce”

(1946) 

Jan Strzelecki – „O socjalistycznym

humanizmie” (1946) 

V.  Kalendarium PPS