<<< [ 1 ]  [ 2 ]  [ 3 ]  [ 4 ]  [ 5 ]  >>>   

Wprowadzenie 

  W listopadzie 2012 roku mija 120 lat od podjęcia decyzji o utworzeniu Polskiej Partii Socjalistycznej. 

  Zjazd założycielski PPS odbył się w Paryżu w dniach 17-23 listopada 1892 roku. Uczestniczyli w nim delegaci reprezentujący cztery polskie organizacje lewicowe: II Proletariat, Związek Robotników Polskich, Zjednoczenie Robotnicze, Gmina Narodowo-Socjalistyczna. Przyjęli oni program ideowy i polityczny partii polskich socjalistów. Rozpoczęła się organizacja struktur PPS. 

  Przyjęty w Paryżu program działania był pierwszym całościowym programem politycznym polskiego ruchu socjalistycznego. Wynikał z realiów historycznych  narodu i odpowiadał realiom swoich czasów. Z dzisiejszej perspektywy jest to wyraźnie widoczne. Program Paryski wyznaczył cele i kierunek dążeń polskich socjalistów na dalszą przyszłość. Jest aktualny także współcześnie, gdy Polska jest jednym z państw w jednoczącej się Europie. 

  Program paryski ma też pewne słabości. Uczestnicy zjazdu pochodzący z zaboru rosyjskiego, zawarli w nim sformułowania antyrosyjskie, a nie odnieśli się do innych zaborców, którzy także wynaradawiali Polaków. Nie zmienia to jednak faktu, że sformułowane w nim postulaty polityczne, społeczne i ekonomiczne pozostają i dziś w programie PPS. 

  W okresie mijającego 120-lecia działalności, we władzach PPS ścierały się różne poglądy polityczne. Wydaje się jednak, że wizja socjalizmu, do którego ta partia dąży nie była rozbieżna. Wywodzi się ona z romantycznego idealizmu i potrzeby sprawiedliwych stosunków pomiędzy wolnymi i równymi ludźmi, a stanowi przeciwieństwo niesprawiedliwości i zniewolenia jakie cechują system kapitalistyczny.  

  120-lecie PPS jest dobrą okazją do przypomnienia: o co walczy PPS?  Odpowiedź na to pytanie powinna być znaleziona w tej książce. 

  Pierwsza część publikacji to przypomnienie co o socjalizmie pisali: Adam Mickiewicz, Józef Piłsudski, Ignacy Daszyński i Bolesław Limanowski. Są to ludzie bardzo różni, o różnych życiorysach i dokonaniach.  Jednak wszyscy oni w socjalizmie, w sprawiedliwości społecznej, widzieli cel, do którego trzeba zmierzać.  

  Cele ideowe i polityczne, o które walczą socjaliści skupieni w PPS, są sformułowane w jej dokumentach ideowych i politycznych. Lektura tych dokumentów to lektura materiałów źródłowych. Umożliwia Czytelnikowi własny ich odbiór i interpretację. 

  Treść zamieszczonych dokumentów historycznych jest wiernie zachowana. W części z nich, dla wygody czytelnika, pisownia została uwspółcześniona.

  Książka ta zawiera chronologicznie zestawiony zbiór uchwał władz naczelnych PPS. Zostały one zgromadzone w dwóch kolejnych częściach: 

                             -  Dokumenty ideowe i polityczne PPS z okresu do 1948 roku 

                             -  Aktualne dokumenty ideowe i polityczne PPS 

  Wśród dokumentów PPS zamieszczono dwa, które należą nie tylko do PPS: 

                             -  Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej z 11. 11. 1918 r.

                             -  Manifest PKWN z 22. 7. 1944 r. 

  Premierem Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej, który ogłosił Manifest w dniu 11. 11. 1918 roku był socjalista i przywódca PPS Ignacy Daszyński, a rząd ten działał „z polecenia ludowych i socjalistycznych stronnictw b. Królestwa i Galicji”. Podobnie było z Manifestem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Premierem był jeden z przywódców PPS Edward Osóbka-Morawski. Manifest PKWN ogłaszał realizację podstawowych celów społecznych i gospodarczych określonych w Programie Radomskim PPS przyjętym na Kongresie PPS w 1937 roku. Dlatego oba Manifesty zawierają treści, które służą odpowiedzi na pytanie: o co walczą socjaliści z PPS? 

  W książce nie zamieszczono materiałów i dokumentów jakie powstały w PPS i w środowiskach socjalistycznych w latach 1987-2001. Mają one już charakter materiałów historycznych ale zawierają wiele stale aktualnych treści ideowych i programowych. Materiały z tego okresu wymagają odrębnego opracowania. Przypomnienia wymaga na przykład programJózefa Piniora z początku lat osiemdziesiątych dotyczący samorządności terytorialnej i w zakładach pracy. Nie powinna być zapomniana koncepcja propodażowego modelu gospodarczego. Program przyjęty na kongresie PPS w 1990 roku był kontynuacją postulatów „Solidarności”, a zarazem nawiązywał do koncepcji programowych PPS z okresu międzywojennego. Dziś można zauważyć, że zawarty w nim program rozwiązania kwestii bezrobocia był mało radykalny (model Keynesa). Nie uwzględniano wówczas jeszcze, że „transformacja” społeczno-gospodarcza wprowadza w Polsce systemowo brutalny neoliberalny kapitalizm. Program PPS uchwalony w 1998 roku nawiązywał do Programu Radomskiego z 1937roku. Zbliżone propozycje zawierał tzw. Program weterański z 2001 roku. Do Deklaracji Ideowej z 2001 r. nawiązuje aktualna Deklaracja Ideowa przyjęta na kongresie w 2003 roku. Należy stwierdzić, że  dokumenty ideowe i polityczne PPS z lat 1987-2001 świadczą o  ciągłości programowej tej partii w  okresie mijającego jej 120-lecia.  

  Zwykle mówiąc o socjalizmie, mówimy, że jest to ustrój sprawiedliwości społecznej. Nie mówimy, że sprawiedliwość jest jedną z wartości, które niesie socjalizm. Zwykle nie mówimy też, że socjalizm wynika z wartości humanistycznych, a jednocześnie kształtuje socjalistyczny humanizm. Działacze Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (Akademickiej) chcieli, aby socjalizm odpowiadał moralnemu dziedzictwu człowieka, które wyraża się w socjalistycznym humanizmie. Kolejna część tej książki to przypomnienie działalności związanego z PPS - ZNMS. Zamieszczone są materiały wydane w 1946 roku. Autorami ich są ówcześni liderzy ZNMS. O ZNMS pisze Wiceprzewodniczący Komitetu Wykonawczego Krzysztof Dunin-Wąsowicz. O socjalistycznym humanizmie pisze Przewodniczący Komitetu Wykonawczego Jan Strzelecki. 

  Książkę zamyka Kalendarium PPS. Zawiera ono, w układzie chronologicznym, wybór ważniejszych wydarzeń z historii PPS i wydarzeń, które ilustrują formy i kierunki działalności tej partii.

  Mijające 120 lat działalności PPS to okres przełomowych odkryć naukowych i wynikających z nich rewolucji technicznych. Rozwój nauki i techniki stał się potężną siłą napędową kapitalizmu. Utrwalił i umocnił jego pozycję. Praca fizyczna człowieka jest zastępowana przez maszyny; wyroby powstają na automatycznych liniach produkcyjnych. Dziś do produkcji nie trzeba milionów pracowników fizycznych. Zmienił się sens pojęcia klasa robotnicza. 

  W takich krajach jak Polska, społeczeństwo ma zabezpieczone elementarne potrzeby życiowe i powszechnie korzysta z współczesnych zdobyczy cywilizacyjnych. Wyzysk ludzi pracy nie przybiera tak drastycznych form jak w XIX wieku. Właściciele kapitału nie demonstrują swojej władzy i stanu posiadania. Kapitalizm ukryty pod nazwą  „gospodarka rynkowa” przedstawiany jest jako odwieczny naturalny system gospodarowania. 

  Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że na przestrzeni lat nie zmienia się istota kapitalizmu: prywatną własnością kapitalisty stają się dobra i bogactwa wytworzone pracą innych ludzi, którzy zostali ograbieni z praw posiadania tego co wytworzyli. A rynek jest instrumentem do przeprowadzenia i legalizacji tej grabieży.  

  Brak świadomości społecznej, że kapitalizm ciągle pozostaje systemem wyzysku i niesprawiedliwości powoduje, że określone już 120 lat temu cele i dążenia PPS pozostają aktualne. 

                                                        Zespół redakcyjny: Krystyna Kulpińska-Cała

                                                                                         Leonard Dubacki

                                                                                         Jerzy Stefański

<<<   >>>