Deklaracja programowa
Polskiej Partii Socjalistycznej
przyjęta przez XXXVIII Kongres PPS
w dniu 2.VII. 2005 r
CELE PROGRAMOWE PPS
Polska Partia Socjalistyczna powstała w 1892 roku aby walczyć z kapitalistycznym wyzyskiem oraz o byt narodowy i państwowy Polaków. Minęło ponad sto lat, a przesłanie programowe twórców PPS wciąż jest aktualne i stanowi programową inspirację dla polskich socjalistów.
Polska Partia Socjalistyczna wierna tradycjom tworzonym przez jej założycieli i pokolenia polskich socjalistów dąży do urzeczywistniania wartości i ideałów powszechnie zrozumiałych i uznawanych, płynących z myśli filozoficznej socjalizmu. Zostały one określone w Deklaracji Ideowej PPS. Z ich urzeczywistnienia wynika socjalistyczna wizja naszego społeczeństwa i państwa. Wizja godnego życia każdego Polaka w sprawiedliwym, wolnym od wyzysku społeczeństwie.
Działania i przedsięwzięcia podejmowane przez PPS służą osiąganiu celów które partia uznaje aktualnie za swoje cele programowe: 1. Obrona społeczeństwa i demokracji przed niszczącym działaniem globalnego rynku i dominacją oligarchii kapitałowych.
Fabryki, banki, nowe technologie stają się własnością wąskiej grupy ludzi. Postępuje koncentracja światowego kapitału, który przejmuje również władzę polityczną. Oligarchie kapitałowe zdominowały prawie wszystko. Także rynek pracy. Dążą bezwzględnie do maksymalizacji zysku.
Miliony ludzi żyje tylko ze swej pracy, ze swej inwencji i przedsiębiorczości, z emerytur i zasiłków, a nie z dywidend i rent kapitałowych. Dla nich brak pracy, brak godziwej zapłaty oznacza w gospodarce rynkowej brak ekonomicznych podstaw do egzystencji i utratę godności ludzkiej.
PPS respektuje społeczną gospodarkę rynkową, jako konstytucyjny ustrój gospodarczy RP. Daje on podstawy do zachowania równowagi interesów „pracy” i „kapitału”. Przy respektowaniu tej formy kapitalizmu, jaką jest społeczna gospodarka rynkowa, podstawowym i głównym celem działalności PPS jest obrona ludzi pracy przed wyzyskiem i poniżeniem przez działające bez barier moralnych i prawnych oligarchie kapitałowe.
Prawo do swobodnego przepływu kapitału, motywowane pogonią za zyskiem nie może być silniejsze niż prawo ludzi, społeczeństw i narodów do decydowania o swoim losie, o ich rozwoju społecznym i gospodarczym. Dlatego PPS nie akceptuje – popieranego przez wszystkie kolejne rządy w Polsce - neoliberalnego modelu globalizacji. Powoduje on coraz większy wyzysk i ubożenie pracujących oraz wykluczenie z życia społecznego i gospodarczego coraz większych grup społecznych. Demokracja staje się fasadą, pustosłowiem, a realną władzę przejmują ludzie z oligarchii kapitałowych.
Obrona przed niszczącymi aspektami rynku wymaga rozwijania więzi społecznych łączących ludzi pracy, co wyraża się we współdziałaniu, pomocy wzajemnej i współodpowiedzialności za los innych członków społeczności.
Podstawowe, przynależne każdemu usługi społeczne – opieka zdrowotna, opieka społeczna, zabezpieczenie rentowe i emerytalne, edukacja - muszą być opłacane solidarnie przez całe społeczeństwo i dostępne bezpłatnie dla każdego, bez względu na jego możliwości finansowe. Sprawiedliwość społeczna to cel programowy polskich socjalistów. A stosunek do wartości moralnej jaką jest sprawiedliwość społeczna decyduje o przynależności do „lewicy” czy do „prawicy”.
Władze publiczne są po to, aby zapewniać wszystkim obywatelom korzystanie z ich praw określonych w Konstytucji RP, a w szczególności z praw ekonomicznych i socjalnych. W tym wyraża się ich służebność i za to ponoszą odpowiedzialność.
2. Budowa społeczeństwa aktywnych obywateli, świadomych swych praw i obowiązków.
Więcej władzy należy pozostawić bezpośrednio obywatelom. Ich udział w sprawowaniu demokratycznej władzy nie może ograniczać się do uczestnictwa raz na kilka lat w wyborach. W sprawach ich dotyczących, obywatele muszą mieć możliwość przedstawiania swych racji i uczestniczyć w podejmowaniu decyzjii. Uspołecznienie sprawowania władzy państwowej, samorządowej, a także gospodarczej to warunek funkcjonowania demokracji.
Demokracja to wspólna odpowiedzialność wszystkich obywateli za teraźniejszość i przyszłość państwa i narodu. Tylko świadomi, aktywni i wolni od wszelkich nacisków i manipulacji Polacy mogą unieść tę odpowiedzialność.
Budowa społeczeństwa obywatelskiego to inicjowanie, wspieranie i uczestniczenie w działaniach związków zawodowych, organizacji społecznych, ruchów społecznych, które służą dobru wspólnemu, służą interesowi całego społeczeństwa lub społeczności lokalnej.
3. Demokratyczne państwo prawa – jako wspólne dobro wszystkich obywateli. Państwo silne poparciem i zaufaniem obywatel, które realizuje zasady sprawiedliwości społecznej. PPS wyrosła w walce o niepodległą Polskę i ma wielki udział w powstaniu demokratycznych struktur państwa po I-szej i II-giej Wojnie Światowej. Współcześnie walka o niepodległość to walka z zagrożeniami dla naszej suwerenności państwowej, to walka o umocnienie i rozwój Rzeczpospolitej Polskiej – jako demokratycznej republiki w której decyduje dobro obywateli i obowiązują zasady sprawiedliwości społecznej. Państwo stanowi prawo i organizuje różne sfery życia obywateli. Może czynić swoje powinności dla dobra i w interesie nas wszystkich, albo dla dobra i w interesie egoistycznych jednostek czy też grup społecznych żyjących z wyzysku tych, których pozbawiono warunków do godnego życia. W okresie „transformacji” władze państwowe skutecznie zadbały o dobro egoistycznych jednostek i spowodowały wykluczenie i biedę milionów obywateli. Tworzyły zasady niesprawiedliwości społecznej. Dlatego utraciły społeczną akceptację, nie mają poparcia i zaufania obywateli. Eksperymenty gospodarcze i społeczne realizowane po 1989 roku powodują także osłabienie i ograniczenie roli i funkcji państwa.
PPS chce odwrócić kierunek przeobrażeń: umocnić funkcje państwa, zwłaszcza w sferze gospodarczej i społecznej. PPS widzi gwaranta interesu społecznego, a więc gwaranta dobra każdego obywatela w skutecznych instytucjach państwa i w silnych strukturach samorządowych. Państwo musi określać granice korzystania z prawa własności. Prymat prawa własności nad innymi prawami niesie zagrożenie dla demokracji i dla państwa.
Państwo polskie ma swoje miejsce w rodzinie europejskich państw narodowych i wśród wszystkich państw świata.
Władze Państwa działają zgodnie z polską racją stanu.
4. Dostęp obywateli do informacji i wiedzy o sprawach, które ich dotyczą.
Komercyjne media i komercyjne autorytety preparują informacje oraz wiedzę o sprawach gospodarczych, społecznych i politycznych tak, aby odpowiadały interesom ich mocodawców. Manipulują opinią publiczną, tak aby zyskać poparcie dla działań, które nie służą społeczeństwu.
Nie będzie zdrowej demokracji dopóki społeczeństwu nie zapewni się dostępu do obiektywnych informacji i wiedzy o sprawach, które ich dotyczą, o których mają decydować.
Zasadniczą sprawą jest rozwój mediów publicznych wolnych od nacisków politycznych i ekonomicznych. Konieczny jest taki ład medialny, w którym partie i organizacje społeczne będą mogły swobodnie wyrażać swoje poglądy i opinie.
5. Rozwój własności wspólnej we wszystkich jej formach – własność spółdzielcza, własność komunalna, własność państwowa.
Własność wspólna stwarza możliwość likwidacji wyzysku pracujących. To droga do sprawiedliwości społecznej. PPS od swego powstania, zawsze dążyła do rozwoju wszystkich form własności wspólnej i pozostaje wierna swemu ideowemu przesłaniu.6. Praca dla wszystkich, którzy jej potrzebują.
Aktualnie w Polsce na 24 milionów ludzi w wieku produkcyjnym, 10,5 miliona pozostaje bez pracy. Ta dramatyczna sytuacja jest wynikiem rządów neoliberalnych doktrynerów po 1989 roku.
Są instrumenty ekonomiczne i prawne, których zastosowanie umożliwi stopniową likwidację bezrobocia w Polsce. Nie ma woli rządzących, aby odstąpić od neoliberalnej ideologii.
7. Edukacja, nauka i kultura dla rozwoju społecznego.
Rozwój cywilizacyjny, jaki ogarnął cały świat w ostatnich dziesięcioleciach, stwarza nowe możliwości, ale także nowe problemy i wyzwania. Aby w tym rozwoju uczestniczyć i z niego korzystać, konieczny jest priorytet dla powszechnej edukacji, badań naukowych i działań kulturotwórczych.
8. Każdy obywatel ma zapewnione godziwe warunki życia, a wynagrodzenie za pracę umożliwia utrzymanie rodziny.
Poziom cywilizacyjny Polski tworzy warunki do powszechnego dobrobytu. Ustrój - panujący system społeczny i gospodarczy - decyduje czy wszyscy mogą uczestniczyć w wytwarzaniu dóbr i usług i czy podział wytwarzanego bogactwa jest sprawiedliwy. Oligarchiczny kapitalizm, jaki zbudowano w Polsce, nie zapewni nam powszechnego dobrobytu. Stosunki społeczne i gospodarcze panujące w Polsce są źródłem niesprawiedliwości i biedy. Trzeba je zmienić.
PPS dąży do tego, aby praca służyła potrzebom ludzi, a podział wytworzonych dóbr zapewniał byt nam wszystkim.
Aby to osiągnąć konieczne jest wprowadzenie w Polsce społecznej gospodarki rynkowej – ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej określonego w Konstytucji RP.
I. Główne zadania programowe
I.1. Głównym zadaniem programowym PPS jest szerzenie idei socjalizmu jako idei etycznej i humanistycznej oraz budowanie nowego modelu ustrojowego w Rzeczpospolitej Polskiej.
Działalność PPS ma prowadzić do przemian w świadomości społeczeństwa i zmian w stosunkach społecznych i gospodarczych. Zmierzać do stanu, w którym większość Polaków uzna wartości i cele społeczne określone w Deklaracji Ideowej PPS. Przyjęcie wartości, norm etycznych socjalizmu warunkuje możliwość postępu społecznego, sprawiedliwości i uzyskania godności przez każdego człowieka.
Urzeczywistnienie idei socjalizmu wymaga odpowiednich warunków materialnych. Rozwój społeczny uwarunkowany jest rozwojem gospodarczym. PPS popiera stosowanie mechanizmów gospodarczych, które tworzą warunki wzrostu efektywności i przyspieszają rozwój wytwarzania dóbr i usług. Nie może się to jednak odbywać kosztem wyzysku i poniżenia pracujących.
I.2. PPS broni interesów ludzi pracy, ludzi utrzymujących się z pracy własnych rąk i umysłów.
Sprawą podstawową jest zapewnienie przestrzegania praw człowieka i obywatela, w tym prawa do pracy, prawa do ochrony zdrowia i wypoczynku, prawa do mieszkania, prawa do bezpieczeństwa osobistego, do swobodnego organizowania się partii politycznych i związków zawodowych, prawa do aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym.
Przyjęta przez Naród w 1997 roku Konstytucja stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli i jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Konstytucja stanowi także o prawach ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych obywateli. PPS dąży do urzeczywistnienia tych postanowień Konstytucji.
II. PAŃSTWO I SPOŁECZEŃSTWO
II.1. STAN PAŃSTWA I SYTUACJA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA
Od 1989 roku trwa proces odchodzenia od systemu panującego w PRL, który nie spełnił społecznych nadziei i oczekiwań.
Nastąpiła demokratyzacja życia publicznego. Rozwija się gospodarka rynkowa.
Niestety dokonano także przeobrażeń społecznych i gospodarczych, które skazały na ubóstwo większość Polaków. „Terapia szokowa” z początku lat 90-tych zniszczyła znaczną część gospodarki i stworzyła trwałe, wysokie bezrobocie. Nie było na to społecznego przyzwolenia.Siły polityczne, które faktycznie decydują o procesie polskiej transformacji prowadzą Polskę w kierunku innym niż oczekiwany przez społeczeństwo.
Zdewastowana została polska gospodarka:
- Produkuje się mniej energii elektrycznej, buduje mniej mieszkań, na rynek trafia mniej mięsa i mleka niż 15, a nawet 30 lat temu;
- w wyniku liberalizacji gospodarki, prywatyzacji i usunięcia regulującej funkcji państwa w gospodarce – zlikwidowano kilka tysięcy przedsiębiorstw, placówek naukowo-badawczych, zlikwidowano około 5 milionów miejsc pracy;
- motywowane ideologicznie dążenie do zniszczenia własności państwowej, szczególnie poprzez prywatyzację majątku państwowego, zaowocowało wyprzedażą za kwoty niewspółmiernie małe w stosunku do rzeczywistej wartości przedsiębiorstw i obiektów gospodarczych, budowanych wysiłkiem całego narodu przez ponad 40 lat; mizerne środki uzyskiwane z prywatyzacji zostały przeznaczone na doraźne łatanie dziur budżetowych;
- brak inwestycji, remontów i poszanowania dla majątku społecznego doprowadziło do dekapitalizacji majątku pozostającego w posiadaniu państwa, tj.: energetyki, kolei, dróg, przemysłu obronnego, szpitali i obiektów kultury narodowej;
- nastąpiła wyprzedaż kapitałowi zagranicznemu polskiego sektora bankowego, co jest zagrożeniem dla suwerenności gospodarczej Polski;
- pod dyktando międzynarodowego kapitału spekulacyjnego ustala się kurs złotówki polskiej i kursy giełdowe; swobodnie wypływa z Polski kilka miliardów dolarów rocznie jako plon spekulacji finansowych i oszustw podatkowych;
- stopa wzrostu gospodarczego nie wpływa na podniesienie stopy życiowej obywateli.
Powstały groźne i trudne do rozwiązania problemy społeczne:
- trwałe bezrobocie objęło 1/5 zdolnych do pracy obywateli;
- ponad połowa narodu polskiego żyje poniżej minimum socjalnego, a co ósmy obywatel żyje poniżej biologicznego minimum;
- pogłębia się ujemny przyrost naturalny;
- postępuje rozpad więzi społecznych, atomizacja społeczeństwa, pogłębia się rozpad tradycyjnych organizacji reprezentujących i broniących ludzi pracy;
- większość społeczeństwa utraciła poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego, socjalnego i osobistego;
- spadło zaufanie do władzy państwowej i instytucji demokratycznych, ponieważ kolejne ekipy rządzące nie realizują programów wyborczych;
- liberalne media, w znacznej części należące do obcego kapitału zdominowały rynek informacyjny, prowadząc szkodliwą działalność dezinformacyjną i propagandę sukcesu zachodzących w Polsce zmian – tworzą fałszywy obraz naszej rzeczywistości.
Neoliberalny model kształtowania gospodarki i stosunków społecznych, forsowany doktrynalnie w Polsce po 1989 roku, może doprowadzić naród i państwo do katastrofy gospodarczej, społecznej i politycznej, ogólnie mówiąc, do bankructwa Polski.
PPS odrzuca neoliberalizm jako doktrynę, która nie prowadzi do utworzenia stabilnego, demokratycznego państwa sprawiedliwości społecznej.
Odpowiedzialność za kryzys państwa, który nastąpił w wyniku transformacji ustrojowej, ponoszą wszystkie ekipy rządzące w tym okresie, z lewej i prawej strony sceny politycznej.
Stan państwa polskiego wskazuje na konieczność pilnego podjęcia działań naprawczych oraz ustalenia co spowodowało istniejący stan rzeczy.
II. 2. ROLA I ZADANIA PAŃSTWA
PPS widzi w demokratycznym państwie głównego organizatora i uczestnika rozwoju społecznego i gospodarczego Polski.
Rozwój gospodarczy wszystkich współczesnych, silnych ekonomicznie krajów dokonał się i następuje dzięki mocnej pozycji państwa, sterującego gospodarką za pomocą banków i przedsiębiorstw państwowych, stosując państwowy interwencjonizm i protekcjonizm wobec przedsiębiorstw krajowych. Podobną pozycję w sferze gospodarczej musi mieć państwo także w Polsce.
Państwo powinno ustalać zasady i kontrolować przebieg gier kapitałowych. Dzięki temu społeczeństwo będzie bronione przed egoizmem właścicieli kapitału.
PPS akceptuje obecność w gospodarce własności państwowej, spółdzielczej, komunalnej, instytucjonalnej i prywatnej. Zadaniem państwa jest stwarzanie warunków rozwoju wszystkim sektorom własności.
PPS uważa, że państwo powinno odpowiadać bezpośrednio za rozwój sektorów gospodarki, które decydują o funkcjonowaniu państwa i społeczeństwa, w tym za infrastrukturę (energetyka, kolej, drogi, telekomunikacja), przemysł obronny, szkolnictwo, ochronę zdrowia, naukę i kulturę, ochronę środowiska.
Do niezbywalnych zadań państwa należeć powinna kompleksowa realizacja zasad sprawiedliwości społecznej. Wyrazi się to w budowie społeczeństwa, w którym zróżnicowanie materialne jego członków jest regulowane, a dopuszczalne rozwarstwienie nie prowadzi do trwałej eliminacji z życia społecznego żadnej istotnej grupy społecznej. Zasadnicza większość obywateli ma wówczas realną szansę na aktywne uczestnictwo w życiu gospodarczym, politycznym i kulturalnym.
Demokratyczne i suwerenne państwo cechuje neutralność światopoglądowa i jego świecki charakter.
II. 3. KIERUNKI NAPRAWY PAŃSTWA
PPS uważa, że żaden program rozwoju społeczno-gospodarczego nie będzie skuteczny dopóki nie dokona się głębokiej reformy funkcjonowania struktur państwowych. Reforma powinna polegać na umożliwieniu jak największej części społeczeństwa uczestnictwa w sprawowaniu władzy na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
Wiele decyzji i działań władz krajowych i lokalnych należy podejmować po dyskusji i konsultacji społecznej. Demokratyczne władze nie mogą działać wbrew opinii społecznej.
Lata transformacji spowodowały powszechne przekonanie, że władze państwowe nie reprezentują interesów społeczeństwa i Polski. Jest to przekonanie uzasadnione. Klasa polityczna dba o swoje interesy i służy bogatym, spycha społeczeństwo w ubóstwo i pozbawia nadziei na lepszą przyszłość
Nie mają społecznego uznania, ani Sejm, ani rząd, ani władze samorządowe.
Pomimo demokratycznego trybu wyborów władze w Polsce w dalszym ciągu są traktowane jako obce ludziom pracy.
Zwolennicy neoliberalnej doktryny, głoszącej, że funkcje państwa należy ograniczyć, że państwo należy pozbawić wpływu na gospodarkę, a tym samym na procesy gospodarcze są od 1989 roku u władzy. Działają oni w interesie oligarchicznych elit kapitałowych, a nie w interesie i dla dobra całego społeczeństwa. Dopóki to się nie zmieni, dopóty będzie trwał kryzys władzy państwowej i kryzys demokracji.
Należy dokonać zmian w zarządzaniu państwem. Powinny one obejmować między innymi:
1) Zmiany w porządku konstytucyjnym:
- określenie gospodarczych funkcji państwa,
- jednoznaczne określenie kompetencji i odpowiedzialności premiera i prezydenta,
- ustalenie odpowiedzialności posłów wobec wyborców,
- określenie właściciela NBP i rozwiązanie RPP,
- zlikwidowanie Senatu.
2) Samorząd terytorialny:
- Pozostawienie w dyspozycji samorządów większych środków pochodzących z podatków dochodowych,
- Zwiększenie środków finansowych samorządów przez obligatoryjne opodatkowanie, podmiotów gospodarczych w miejscu prowadzenia działalności,
- Zwiększenie kompetencji i zadań samorządów lokalnych.
3) Budowa systemu demokracji gospodarczej.Pracownicy muszą mieć możliwość uczestniczenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, a ich reprezentanci muszą mieć możliwość wpływu na sprawy gospodarcze w branży, w regionie i w kraju.
Należy wprowadzić ład prawny w stosunkach pomiędzy „pracą”, a „kapitałem” na poziomie zakładu pracy, branży, regionu i w kraju. Obecna pozycja prawna związków zawodowych powoduje, że funkcjonująca reprezentacja związkowa dotyczy coraz węższej grupy przedsiębiorstw, pozbawiając choćby minimalnego wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa coraz liczniejsze grupy pracowników. Dlatego też PPS uważa za niezbędne utworzenia systemu reprezentacji pracowniczej we wszystkich zakładach pracy, niezależnie od ich struktury własnościowej.
4) Jawność i przejrzystość życia politycznego
- Nowelizacja ustawy o wykonywaniu obowiązków posła zakazująca łączenia mandatu posła z mandatem w samorządzie terytorialnym i pełnienia funkcji wykonawczych w samorządach oraz pełnienia jakichkolwiek funkcji w administracji publicznej i gospodarczej przez posłów,
- Nowelizacja ustaw samorządowych, zakazująca łączenia funkcji radnego jednej jednostki samorządu terytorialnego z funkcjami wykonawczymi w innej jednostce i funkcjami w jednostkach gospodarczych,
- Wprowadzenie obligatoryjnych zeznań majątkowych dla wszystkich osób pełniących funkcje publiczne,
- Nowelizacja ustawy o funduszach publicznych w kierunku większej jawności i przejrzystości gospodarowania pieniędzmi publicznymi.
Wprowadzenie wnoszonych zmian ułatwi skuteczną walkę z korupcją i zwiększy szacunek dla własności publicznej.
