<<<   [ 1 ]  [ 2 ]  [ 3 ]  [ 4 ]  [ 5 ]  >>> 

I.  O socjalizmie i PPS 

Bolesław Limanowski 

Patriotyzm i socjalizm  

(fragment broszury) 

      Właśnie patrioci podjęli pierwsi zadanie społecznego przebudowania Polski, a następcy ich demokraci przyszli nawet do tego przekonania, że w Polsce rewolucja polityczna odbyć się musi równocześnie z rewolucją społeczną. 

      Wyrobił się u nas, Polaków komunał, że patriotyzm i socjalizm wzajemnie się wykluczają, że są z natury swej czymś wrogim dla siebie. Powiadam, że komunał ten wyrobił się tylko u nas, Polaków, ponieważ ani Francuzi, ani Niemcy, ani Włosi, ani Szwajcarzy nie twierdzą nic podobnego. 

      Początek tego komunału winniśmy przede wszystkim naszym jawnym lub zakapturzonym szlachcicom. Ze swego stanowiska mają oni zupełną słuszność: patriotyzm szlachecki i socjalizm podnoszący interesy ludowe nigdy i nigdzie nie dadzą się z sobą pogodzić. Pomiędzy nimi nie może być innego boju, jak tylko śmiertelny. 

      Lecz, co dziwniejsza, komunał ten znalazł wiarę u niektórych wyznawców socjalizmu. Prawdopodobnie opinia znakomitego i nader wziętego u młodzieży rosyjskiego pisarza, Michała Bakunina wywarła w tym względzie ogromny wpływ. 

     Biorąc jednak obfitą ręką cudze ziarna, należy koniecznie puszczać je przez przetak krytyczny i oddzielać niepotrzebne, a często szkodliwe plewy. Zanim mówić zaczniemy o kwestii przeciwieństwa między patriotyzmem i socjalizmem, powiedzmy w kilku słowach, co to jest patriotyzm i co to jest socjalizm. 

      W każdym organizmie żywym widzimy dążność do zachowania swego bytu, do utrzymania swego istnienia. Dążność ta rozlana w całym organizmie skupia się w soczewce mózgowej człowieka w uczucie egoizmu, miłości własnej, samolubstwa.  Jakkolwiek uczucie to w najgrubszym swym objawie sobkostwa wstrętnym jest dla nas, to wszakże musimy mu przyznać podstawowe znaczenie i zbawienną siłę. Zmusza ona człowieka – przynajmniej na pierwszych szczeblach jego istnienia – do pracy, do kształcenia się, do łączenia się z innymi ludźmi. Skłonność ta łączenia się ludzi między sobą, czyli towarzyskość, zapewniła im naczelne stanowisko na kuli ziemskiej. W hordach żyjących z myślistwa, ta z nich była silniejsza, w której jednostki ściślej łączyły się ze sobą. To, co w późniejszym czasie wyrozumował Spinoza, wcześniej zaczął już przeczuwać człowiek, a mianowicie, że nic nie ma dla niego pożyteczniejszego jak łączność z drugim człowiekiem i że do zabezpieczenia jego bytu najpotężniej przyczynia się jak największa spólność społeczna cielesnych i duchowych interesów. Uczucie to spólności społecznej,  które tkwi w sercu każdej jednostki zbiorowego organizmu, jest uczuciem patriotyzmu. Im silniejszym jest to uczucie, tym pewniejszy jest byt społecznego organizmu. Im większe grożą niebezpieczeństwa temu ostatniemu, tym większej potęgi nabierają uczucia patriotyczne. To objaśnia nam także, dlaczego w polskim społeczeństwie patriotyzm ma znaczenie donioślejsze aniżeli u innych niepodległych społeczeństw. 

      Patriotyzm jest główną spójnią społeczeństwa. Zniweczyć to uczucie znaczy zabić samodzielność organizmu narodowego i dopomóc do pochłonięcia go przez inne otaczające organizmy. Głosić wyrzeczenie się patriotyzmu jest to zachęcać do samobójstwa. U silnych niepodległych narodów głosy takie nie mogą mieć żadnego szkodliwego znaczenia; ale w organizmach słabych, zdławionych obcą przemocą, są one odgłosem rozpaczy, niemocy, zniechęcenia i wzniecają dokoła podobne uczucia. 

      Egoizm nie tamuje uczucia patriotycznego ani też uczucie patriotyczne nie sprzeciwia się miłości całej ludzkości. Już Manifest demokratyczny z 1836 roku powiadał: ”Przez Towarzystwo (Demokratyczne Polskie) dla Polski, przez Polskę, dla ludzkości” . Tylko sobkostwo, to jest gruby i wyłączny egoizm, nic nie widzi prócz własnych najbliższych interesów; tylko ślepy i nierozumny patriotyzm ogólnoludzkiej wspólności zrozumieć nie może. Przeciwnie, im więcej człowiek ma w sobie moralno-umysłowych zasobów, tym goręcej jednoczy się ze sprawą całego narodu; im większe są siły duchowe narodu, tym żywiej obchodzi go sprawa całej ludzkości. 

      Im więcej jednostki czują się wolnymi w organizmie społecznym, im równiejszy jest pomiędzy nimi podział tych korzyści, które  zapewnia społeczeństwo, tym silniejszym być musi ich patriotyczne uczucie. A cóż to jest socjalizm? 

      Socjalizm jest to dążność społeczna do prawdziwej, rzeczywistej między ludźmi równości, którą uważa nie tylko za możliwą, ale nawet za konieczną. Równość ta nie polega na tym, żeby fizycznie, moralnie i umysłowo jeden człowiek był zupełnie podobny do drugiego lecz na tym, ażeby każdy człowiek był bezwarunkowo sam panem własnej woli, własnych czynności i własnej pracy, ażeby nie czuł nad sobą żadnego jarzma: ani umysłowego, ani obyczajowego, ani politycznego, ani ekonomicznego. Ludzkość w długiej walce ze wszelkiego rodzaju jarzmem doszła wreszcie do tego przekonania, że główną podstawą każdego z nich jest jarzmo ekonomiczne, i że bez obalenia jego niepodobna myśleć o prawdziwej, rzeczywistej równości. Podstawą zaś jarzma ekonomicznego jest własność osobista. Jest to broń, broń straszna, którą jedni podbijają sobie drugich w celu wyzyskania ich sił fizycznych, umysłowych i moralnych. Przy tym, co jest jeszcze haniebniejsze, broń ta znajduje się w ręku małej garstki i zwrócona jest przeciwko ogromnej większości narodu; broń ta nie dostaje się ludziom rzetelnej pracy, prawdziwej zasługi i wyższości, ale albo daje ją ślepy traf urodzenia, albo kradnie ją chytra przebiegłość, albo po zbójecku zagarnia bezlitosna surowość. Broń tę straszną, przesiąkłą krwią i łzami krzywdy ludzkiej, zamienić w narzędzie pracy, wolności i braterstwa ludzi pomiędzy sobą – oto prawdziwe zadanie socjalizmu. 

      Patriotyzm więc i socjalizm nie tylko nie są przeciwni sobie, ale wzajemnie się potęgują. Prawdziwy patriotyzm zwraca się przede wszystkim ku temu, co stanowi podstawę i rzeczywistą siłę narodu, ku ludowi pracującemu, a więc musi być socjalistyczny; szczery zaś socjalizm, wypływający z miłości narodu, musi być patriotyczny. 

Genewa, 1881 rok 

<<<   >>>

Wprowadzenie 

I. O socjalizmie i PPS 

 Adam Mickiewicz 

 Józef Piłsudski 

 Ignacy Daszyński 

 Bolesław Limanowski 

II. Dokumenty ideowe i polityczne PPS z okresu do 1948roku 

Program paryski 

Program Polskiej Partii Socjalistycznej wydany przez Komitet Lubelski 

(11.1905) 

Program PPS – 1910 rok 

Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej

(11. 11. 1918) 

Program PPS uchwalony na XVII Kongresie - 24. 5. 1920 

Program PPS uchwalony na XXIV Kongresie PPS w Radomiu - 

2. 2. 1937 

Deklaracja klubu radnych PPS w Warszawie - 5. 4. 1939 

Manifest PKWN – 22. 7. 1944 

Rezolucja RN PPS z 22. 9.1948 

III. Aktualne dokumenty ideowe i polityczne PPS 

Deklaracja Ideowa PPS 

Deklaracja programowa PPS  

Do polskich socjalistów 

Uchwały XXXIX Kongresu PPS                                         

„Do czego dąży PPS” (materiał informacyjny)  

Uchwała RN PPS „Polska socjalna w socjalnej Europie”  

Odezwa PPS na 1 Maja – Święto Pracy  

Uchwała XL Kongresu PPS

„Jakiej chcemy Polski i Europy”  

Uchwała RN PPS w sprawie

klerykalizacji życia publicznego w Polsce  

Cele i zadania polskiej lewicy  

Socjalistyczna alternatywa  

Socjaliści – wczoraj i dziś – dążą do uspołecznienia państwa i gospodarki  

IV. Ruch socjalistyczny wśród młodzieży akademickiej 

Krzysztof Dunin-Wąsowicz – „Ruchakademickiej młodzieży socjalistycznej w Polsce”

(1946) 

Jan Strzelecki – „O socjalistycznym

humanizmie” (1946) 

V.  KalendariumPPS